Κωνσταντίνος Κανόνης
Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος
Όλα τα έργα χρειάζονται χρηματοδότηση. Στις χρηματοδοτήσεις έργων πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο χρηματοδοτικά, αλλά και περιβαλλοντολογικά ζητήματα. Αυτό μπορεί να φαίνεται ρομαντικό, αλλά στο μέλλον μόνο τα έργα τα οποία δεν βλάπτουν το περιβάλλον θα είναι οικονομικώς βιώσιμα. Η Οικονομία και η Οικολογία έχουν το ίδιο πρόθεμα “Οίκο”. Και ο οίκος μας σήμερα, στην εποχή της παγκοσμιοποιήσεως, είναι ο πλανήτης μας. Δεν υπάρχει οικονομία και οικολογία χωρίς τον βίο και δεν υπάρχει βίος χωρίς οικονομία και οικολογία. Για τον λόγο αυτόν, οι χρηματοδοτήσεις για το περιβάλλον είναι ουσιώδεις.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών που δόθηκαν στη δημοσιότητα τον προηγούμενο μήνα σχετικά με τις καταναλωτικές προτεραιότητες παγκοσμίως, φαίνεται ότι το ποσόν που ξοδεύεται για ναρκωτικά υπερβαίνει κατά 66 φορές το ποσό που δίνουμε στη βασική εκπαίδευση. Μόνο στην Ιαπωνία, για επιχειρηματική διασκέδαση ξοδεύεται ποσόν 3 φορές μεγαλύτερο από αυτό που δίδεται παγκοσμίως για την γυναικεία υγιεινή. Στην Ευρώπη, το ποσό που ξοδεύεται για τσιγάρα υπερβαίνει 4 φορές αυτού που δίδεται παγκοσμίως για την βασική περίθαλψη. Επιπλέον, η περιουσία, αθροιστικά, των τριών πλουσιοτέρων ατόμων της υφηλίου ξεπερνάει το σύνολο του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος 48 χωρών.
Ως εκ τούτου, δυστυχώς συμπεραίνουμε ότι η παγκόσμια κοινωνία σήμερα δεν είναι ούτε τόσο πολιτισμένη όσο φανταζόμαστε, ούτε τόσο υγιής όσο πιστεύουμε. Η χρηματοδότηση αναλαμβάνεται από τράπεζες και Διεθνείς Οργανισμούς. Εάν συγκρίνουμε τα χρηματοδοτούμενα προγράμματα τα οποία έχουν επιβαρύνει ουσιαστικά το περιβάλλον με εκείνα που διάκεινται φιλικά σ’ αυτό, θα διαπιστώσουμε ότι τα συμπεράσματα είναι απογοητευτικά. Για πολλές δεκαετίες χρηματοδοτούσαμε την καταστροφή του περιβάλλοντος μας.
Οι Διεθνείς Οργανισμοί ανταποκρίθηκαν θετικότερα στην διάσωση του περιβάλλοντος από ότι οι Εμπορικές Τράπεζες. Σήμερα, έχοντας κατανοήσει τους κινδύνους, όλοι οι Διεθνείς Οργανισμοί απαιτούν συμμόρφωση με την προστασία του περιβάλλοντος για όλα τα έργα που χρηματοδοτούν. Η Διεθνής Τράπεζα απαιτεί όλες οι μελέτες της να καταρτίζονται με αυστηρό έλεγχο και βάσει των περιβαλλοντολογικών κανόνων. Ο διεθνής Χρηματοδοτικός Οργανισμός (IFC) απαιτεί Περιβαλλοντολογικές δεσμεύσεις. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκροτήσεως και Αναπτύξεως (EBRD) συμπεριλαμβάνει τις προτεραιότητες της περιβαλλοντολογικής πολιτικής σε όλες τις διαδικασίες της.
Η ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον ήλθε στην επιφάνεια από διορατικούς τραπεζίτες. Μία ομάδα, αποτελούμενη από 93 τράπεζες, διατύπωσε και υπέγραψε την 1η Ιανουαρίου 1997 μία “Προκήρυξη σχετική με το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη” η οποία αρχίζει ως εξής: “Εμείς, οι κάτωθι υπογεγραμμένοι, θεωρούμε ότι η ανθρώπινη ευημερία , η προστασία του Περιβάλλοντος και η Αειφόρος Ανάπτυξη εξαρτώνται από την δέσμευση των κυβερνήσεων, των επιχειρήσεων και των φυσικών προσώπων. Αναγνωρίζουμε ότι η επιδίωξη για οικονομική ανάπτυξη και ένα υγιές περιβάλλον συνδέονται άμεσα. Επιπλέον, πιστεύουμε ότι η οικολογική προστασία και η Αειφόρος Ανάπτυξη είναι ομαδική ευθύνη και πρέπει να βρίσκονται στις άμεσες προτεραιότητες κάθε είδους επιχειρηματικής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένης και της τραπεζικής. Θα καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια ούτως ώστε να εξασφαλίσουμε ότι η πολιτική μας και η επιχειρηματική μας δράση θα προωθούν την Αειφόρο Ανάπτυξη ικανοποιώντας τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να διακυβεύουν αυτές του μέλλοντος”.
Νιώθω πολύ υπερήφανος γιατί η Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος, συμμετείχε, κατόπιν προτάσεώς μου, σ’ αυτήν την διορατική ομάδα των τραπεζών που ανησυχεί για το περιβάλλον. Θα ήθελα επίσης να τονίσω την παράγραφο 2.3 της παρούσας προκήρυξης, η οποία αναφέρει: “Θεωρούμε ότι οι περιβαλλοντολογικοί κίνδυνοι πρέπει να συμπεριλαμβάνονται σε όλες τις εκτιμήσεις κινδύνων και διαχειρίσεως”. Εάν πραγματικά οι τράπεζες τηρήσουν αυτό, τότε το περιβάλλον μας θα διατηρηθεί. Οι τράπεζες, όπως επίσης και όλες οι επιχειρήσεις, πρέπει πρωτίστως να εξετάσουν προσεκτικά το θέμα της ανακύκλωσης, της ορθής ενεργειακής πολιτικής και άλλα περιβαλλοντικά θέματα, όπως επίσης και την επιμόρφωση του προσωπικού τους.
Κατόπιν, οι τράπεζες πρέπει να εξετάσουν την κερδοφορία τους έναντι των κινδύνων που αναλαμβάνουν και στην περίπτωση των δανείων και των επενδύσεων. Είναι σκόπιμο και επιθυμητό να ελαχιστοποιείται το μέγεθος ανάληψης χρηματοδοτικών κινδύνων, όπως επίσης και περιβαλλοντολογικών. Οι περιβαλλοντολογικοί κίνδυνοι πρέπει να καθορίζονται, να αξιολογούνται, να ελέγχονται και να παρακολουθούνται.
Βραχυπρόθεσμα, κάποια εταιρεία η οποία επενδύει χωρίς να λαμβάνει περιβαλλοντολογικά μέτρα προστασίας, οικονομικώς έχει κάποια συγκριτικά πλεονεκτήματα. Μακροπρόθεσμα όμως, η οικονομική επιβάρυνση στο έργο, στους ιδιοκτήτες και στην τράπεζα που χρηματοδοτεί το έργο, θα είναι πολύ σημαντική. Καθώς η κοινωνία και οι νόμοι γίνονται αυστηρότεροι, το κόστος της εκ των υστέρων διόρθωσης της αρχικής αδιαφορίας σε περιβαλλοντολογικά ζητήματα θα είναι τεράστιο.
Υπάρχουν 4 κατηγορίες επενδυτικών έργων βάσει περιβαλλοντολογικών κινδύνων που εμπεριέχουν.
- Χαμηλού κινδύνου: Είναι τα έργα των οποίων οι επιπτώσεις στο περιβάλλον αναμένονται να είναι ασήμαντες. Τα έργα αυτά μπορούν να χρηματοδοτηθούν ελεύθερα και είναι επιθυμητά.
- Μέσου κινδύνου: Είναι τα έργα με επιπτώσεις στο περιβάλλον, οι οποίες εύκολα μπορούν να καθορισθούν και να αποφευχθούν. Ένα παράδειγμα είναι η Ελαφρά Βιομηχανία. Δεν είναι αναγκαίο να γίνεται εκτεταμένη περιβαλλοντολογική πραγματογνωμοσύνη και έλεγχος.
- Υψηλού κινδύνου: Είναι τα έργα με υπερβολικά σημαντικές, αρνητικές και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο περιβάλλον, όπως για παράδειγμα τα χημικά, το πετρέλαιο, τα μεταλλεύματα, το τσιμέντο κ.α. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται περιβαλλοντική εκτίμηση και έλεγχος, τα οποία χρηματοδοτούνται από τον δανειολήπτη.
- Απαγορευμένα: Είναι τα έργα τα οποία ρυθμίζονται ή απαγορεύονται από διεθνείς συνθήκες, ή από την διεθνή νομοθεσία. Παράδειγμα αποτελούν τα ραδιενεργά προϊόντα, απαγορευμένα τοξικά, αμίαντος κ.α. Αυτή η κατηγορία έχει ιδιαίτερη σημασία για τις οικονομίες που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, επειδή συνήθως η νομοθεσία τους είναι περισσότερο ελαστική.
Η ελευθερία ενός ατόμου σταματάει εκεί όπου επηρεάζει την ελευθερία ενός άλλου. Έτσι και η Ελεύθερη Αγορά σταματάει εκεί που βλάπτεται το περιβάλλον και δεν λαμβάνονται μέτρα. Σήμερα, είμαστε υποχρεωμένοι να μετακινηθούμε από την ανάπτυξη στην διαρκή ανάπτυξη για την οποία χρησιμοποιείται η ωραιότατη ελληνική λέξη Αειφορία.
Η χρηματοδότηση βοηθάει την ανάπτυξη η οποία ενίοτε επιβαρύνει ανεπανόρθωτα το περιβάλλον μας. Η χρηματοδότηση που λαμβάνει υπόψη το περιβάλλον βοηθάει αποκλειστικά την Αειφορία, η οποία είναι επιθυμητή και ωφέλιμη.
