Κωνσταντίνος Μανιατόπουλος
Διευθυντής Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Τα γενικά θέματα ενεργειακής πολιτικής απασχολούν κάθε κοινωνικά, άρα και οικολογικά υπεύθυνο και πολιτικά ενεργό πολίτη. Οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές πλευρές της ενέργειας, που έχουν άμεση σχέση με την ποιότητα ζωής, το περιβάλλον γενικά, αλλά και με τις διεθνείς σχέσεις μεταξύ των κρατών, είναι ένα εκτενέστατο θέμα η ανάπτυξη του οποίου είναι πέρα από τα όρια της παρούσας εισήγησης.
Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980, οι ενεργειακές πολιτικές όλων των χωρών εστιάστηκαν στην εξασφάλιση του εφοδιασμού υγρών καυσίμων και στην προστασία των οικονομιών από απότομες μεταβολές του κόστους της ενέργειας. Η αποτελεσματική χρήση της ενέργειας, η ευρεία διαφοροποίηση μορφών, αλλά και πηγών ανεφοδιασμού, η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και η ενεργοποίηση των μηχανισμών της αγοράς υπήρξαν αποφασιστικά εργαλεία, προκειμένου να εισέλθουμε σε μια νέα εποχή που τη χαρακτηρίζει περισσότερη σταθερότητα, χαμηλότερο κόστος, ευελιξία λύσεων και οικολογική ευαισθησία.
Ασφαλώς, η εξέλιξη δεν ήταν πάντα ομαλή. Γνωρίσαμε ενεργειακές κρίσεις, που με τη σειρά τους δημιούργησαν προβλήματα, τόσο στις αναπτυγμένες χώρες που εισάγουν καύσιμα και αντιμετώπισαν πληθωρισμό, αστάθεια, και απώλεια κλάδων βιομηχανίας, όσο και στις παραγωγούς χώρες που η αστάθεια τις οδήγησε σε κακές, αστήρικτες αναπτυξιακές πολιτικές και εξάρτηση μονοσήμαντη και ανελαστική. Γνωρίσαμε ακόμα, αντιπαλότητες στην αντιμετώπιση των καταστάσεων, που οδήγησαν μέχρι και σε πολεμικές συγκρούσεις, με κορύφωση την πρόσφατη σύγκρουση μεταξύ Ιράκ-Κουβέιτ, στην οποία είχε ενεργό ανάμιξη όλη η παγκόσμια κοινότητα.
Επίσης, γνωρίσαμε ανάπτυξη αδόκιμων τεχνολογιών, που οδήγησαν σε μεγάλης κλίμακας ατυχήματα, με μακροχρόνιες επιπτώσεις στο περιβάλλον, την ασφάλεια και την υγεία μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού. Θα ήταν υποκριτική παράλειψη, να μην αναφερθώ στην καταστροφή του Τσερνομπίλ, που οι πληγές της είναι ακόμα ανοικτές στην Ουκρανία. Οι επιπτώσεις ήταν βαριές σε σειρά άλλων χωρών και αποτέλεσαν σημείο αναστροφής της ανάπτυξης της πυρηνικής ενέργειας, παγκόσμια. Η παγκόσμια κοινότητα και η Ευρωπαϊκή κοινότητα συνέβαλλαν ουσιαστικά, τόσο τεχνολογικά, όσο και οικονομικά στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων του Τσερνομπίλ. Είναι πολύ δυσάρεστο και επικίνδυνο το γεγονός, ότι αυτή η πληγή δεν έχει ακόμα κλείσει.
Ελπίζω όμως, ότι σύντομα μέχρι το τέλος του αιώνα κάτι καλύτερο θα γίνει. Σήμερα, νέες μέθοδοι, νέοι τρόποι προσέγγισης των περιβαλλοντικών προβλημάτων κυριαρχούν, άρα και νέες ενεργειακές πολιτικές. Μείζον θέμα είναι πλέον το περιβάλλον, η προστασία και η Αειφόρος ανάπτυξη. Σήμερα, κάθε κράτος εξακολουθεί να στοχεύει στην ασφάλεια εφοδιασμού και στην οικονομική ανάπτυξη, αλλά δίνει και ιδιαίτερη βαρύτητα στην προστασία του περιβάλλοντος από την παραγωγή, μεταφορά και χρήση της ενέργειας. Σήμερα, οι ενεργειακές πολιτικές έχουν έντονη εξάρτηση από το περιβάλλον. Οι διάφορες εκπομπές στο περιβάλλον και οι επιπτώσεις τους στις κλιματικές συνθήκες, η προστασία των θαλασσών και του υπεδάφους και η προστασία την ανθρωπότητας από ραδιενεργές εκπομπές και από χημικά απόβλητα είναι κυρίαρχα στοιχεία κάθε ενεργειακής πολιτικής.
Ο κύριος Θεόδωρος Κολιοπάνος με ιδιαίτερη γνώση, ικανότητα και γλαφυρότητα αναφέρθηκε με έμφαση στην έννοια της Αειφόρου Ανάπτυξης και στις ενεργειακές επιλογές που επηρεάζονται από τον στόχο αυτό. Επίσης, τόνισε ιδιαίτερα τη σημασία των εννοιών αυτών για τις αναπτυσσόμενες χώρες, και τις επιπτώσεις που θα είχε μια γενική, αλόγιστα ομοιόμορφη εφαρμογή πολιτικής. Δύο άλλοι θεμελιώδους σημασίας άξονες χάραξης ενεργειακών πολιτικών είναι η απασχόληση και η διεθνής συνεργασία.
Η σημερινή έκταση της ανεργίας αποτελεί παράγοντα κρίσιμης σημασίας για τις ενεργειακές επιλογές. Αναμφισβήτητα, η εργασία και η απασχόληση πρέπει να αποτελούν σημείο αναφοράς. Πολιτικές που στοχεύουν σε αποτελεσματικότερη χρήση της ενέργειας, στην ανάπτυξη νέων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και σε μείωση των οικολογικών συνεπειών από τη χρήση της ενέργειας συμβάλλουν με αύξηση της απασχόλησης, δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας σε αναπτυγμένους τομείς παραγωγής και χρήσης της ενέργειας και δημιουργούν νέα επαγγέλματα και νέες θέσεις απασχόλησης σε τομείς προηγμένης τεχνολογίας, άρα και στον τομέα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Όσο αφορά στη διεθνή συνεργασία, ο κόσμος που ζούμε έχει κάθε μέρα λιγότερα σύνορα και λιγότερους περιορισμούς στη δυνατότητα συνεργασίας. Στον ενεργειακό τομέα η ανάγκη συνεργασίας είναι ιδιαίτερα έντονη. Σε έναν κόσμο ανταγωνισμού και άμιλλας για την ανάπτυξη, η συνεργασία στον τομέα της ενέργειας είναι απαραίτητη. Η κίνηση κεφαλαίων για επενδύσεις, η δημιουργία συνασπισμών για παραγωγή και διακίνηση των ενεργειακών προϊόντων, η ελευθερία στη διαμετακόμιση και η κατασκευή νέων, μεγάλων αγωγών, η μεταφορά τεχνολογίας για μείωση του κόστους, αλλά και για καλύτερο περιβάλλον είναι μερικοί από τους τομείς στους οποίους η συνεργασία και η ανάπτυξη κοινών συμφερόντων, σε καθημερινό επίπεδο είναι επιβεβλημένη.
Πριν λίγα χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε σε στενή συνεργασία με τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης με τη σύνταξη και υπογραφή της συνθήκης για τη Ευρωπαϊκή Χάρτα. Ανάμεσα στα κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζονται στη Χάρτα είναι το περιβάλλον. Υπήρξα ένας από τους πρωτεργάτες αυτής της προσπάθειας και με μεγάλη μου ευχαρίστηση σήμερα, διαπιστώνω τη συμβολή της Χάρτας στην ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας. Όμως η Χάρτα δεν είναι η μόνη βάση για συνεργασία. Σημαντικό ρόλο είχαν ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας, η συνεργασία των χωρών της Μαύρης Θάλασσας και άλλοι φορείς.
Συνοψίζοντας, θα ήθελα να πω ότι οι ενεργειακές επιλογές και η περιβαλλοντική, οικολογική τους διάσταση θα πρέπει να αποτελούν πυλώνα των οικονομικών επιλογών και της αναπτυξιακής προσπάθειας κάθε χώρας.
