Αθανάσιος Παπανδρόπουλος
Διεθνής Πρόεδρος Ένωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων
Η οικονομική και δημοσιογραφική μου παιδεία δεν αποτελούν επιστήμη και κατά συνέπεια, δεν έχω τη δυνατότητα να μιλήσω για το περιβάλλον κατά τρόπο επιστημονικό. Πλην όμως, το περιβάλλον είναι επιστήμη και συνεπώς υπόκειται στους νόμους της επιστήμης, όπως άλλωστε συμβαίνει και με άλλες διαδικασίες της ζωής μας. Από τότε που η ανθρωπότητα απέκτησε πρόσβαση στις αντιλήψεις και στις λέξεις, δεν έπαψε να θέτει ερωτήματα αναφορικά με το περιβάλλον. Εξάλλου, ο άνθρωπος είναι ένα φυσικό ον και δεν μπορεί να υπάρξει, παρά μόνο μέσω της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής του συμπεριφοράς. Η συμπεριφορά αυτή, ταυτόχρονα τον χωρίζει από τη φύση, δίνοντάς του όμως, παράλληλα και τη δυνατότητα να την εξανθρωπίσει, να την κάνει δική του, να της δώσει περιεχόμενο, αλλά και να την καταστρέψει.
Έτσι, το σώμα μας, αυτή η χειροπιαστή απόδειξη της πειστικότητας του ανθρώπου περιστοιχίζεται από σύμβολα, κώδικες και ερωτηματικά, που όλα αυτά μαζί σήμερα, μαζί με το πνεύμα παραπέμπουν στην ιδέα του περιβάλλοντος και στην ιδέα που εμείς οι ίδιοι έχουμε για το περιβάλλον. Εκεί ακριβώς έγκειται και η ουσία του θέματος, δηλαδή ποια είναι η διάχυτη κουλτούρα που διέπει μια συγκεκριμένη κοινωνία, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και ποια η σχέση της με τη φύση.
Βρισκόμαστε σήμερα λοιπόν, σε ένα περιβάλλον που αλλάζει και φυσικά το περιβάλλον του τέλους του 20ου αιώνα διαφέρει ριζικά από τη μορφή που είχε το περιβάλλον στο παρελθόν, είτε στα πρώτα χρόνια της γεωργικής επανάστασης, είτε στα πρώτα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης. Σήμερα, οι σχέσεις του ανθρώπου με το περιβάλλον, την εποχή της παγκοσμιοποίησης και της ασύλληπτης δημογραφικής εξέλιξης είναι σχέσεις πολύπλοκες, πολυσύνθετες και αλληλεξαρτώνται μεταξύ τους. Έτσι, αν θέλουμε μα αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα του περιβάλλοντος, πρέπει να απαλλαγούμε από φαινόμενα όπως ο λαϊκισμός, η υπεραπλούστευση, η φθηνή δαιμονολογία, οι μανιχαϊκές εικόνες και η μαυρόασπρη θεώρηση. Το περιβάλλον έχει πολλά επιστημονικά σημεία, υπόκειται στους νόμους της επιστήμης και συνεπώς υπάρχουν φαινόμενα που, είτε επαληθεύονται, είτε διαψεύδονται.
Όμως έχει αλλάξει ριζικά και η άποψη που έχουμε για το περιβάλλον. Έχει αλλάξει σε βαθμό τέτοιο, που τα λεγόμενα περί διεθνούς συνεργασίας, για την επίλυση των μεγάλών περιβαλλοντικών προβλημάτων είναι μεν, ρομαντικά, ακούγονται ωραία, αλλά είναι εξαιρετικά δύσκολο να πραγματοποιηθούν. Είναι πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθούν, γιατί τα περιβαλλοντικά προβλήματα, είναι πολύπλοκα.
Για παράδειγμα, ένας ιθαγενής του Αμαζονίου δεν μπορεί να καταλάβει, ότι προκειμένου να μην καταστρέψει το δάσος του Αμαζονίου που αποτελεί και φυσικό πνεύμονα της ανθρωπότητας θα πρέπει αυτός να πεθάνει της πείνας. Αντίστοιχα, ένας κτηνοτρόφος της Αυστραλίας με περιορισμένο εισόδημα, δεν είναι διατεθειμένος να αγοράσει ακριβά δημητριακά για τα ζώα του, ενώ μπορεί πολύ εύκολα, με φθηνό τρόπο να τα ταίζει στο διπλανό λιβάδι. Συνεπώς, είναι διαφορετική η αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού προβλήματος στον αναπτυγμένο κόσμο, άλλη η αντίστοιχη αντιμετώπιση στον αναπτυσσόμενο πρώην υποανάπτυκτο κόσμο, διαφορετική η αντιμετώπιση στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη και στην πρώην Σοβιετική Ένωση, από την αντίστοιχη αντιμετώπιση στην Δυτική Ευρώπη, στις ΗΠΑ, ή στην Αφρική. Ακόμα και στα πλαίσια της ίδιας ηπείρου όπως για παράδειγμα της Αφρικής συναντάμε διαφορετική αντιμετώπιση μεταξύ των διαφόρων κρατών.
Συνεπώς είναι προφανές, πως είναι πολύ δύσκολο να τεθούν διεθνή πρότυπα προστασίας. Όλοι θα γνωρίζετε, πως όταν γινόντουσαν οι διεθνείς συζητήσεις στην Ουρουγουάη, προκειμένου να επιτευχθεί νέα συμφωνία σχετικά με το διεθνές εμπόριο η οποία οδήγησε στη δημιουργία του Διεθνούς Οργανισμός Εμπορίου οι ΗΠΑ κατέθεσαν, μεταξύ των διαφόρων προτάσεων, και κάποια πρότυπα βιομηχανικής παραγωγής, προστατευτικής για το περιβάλλον, και μάλιστα προσπάθησαν να συνδέσουν τη βιομηχανική παραγωγή των αναπτυσσόμενων χωρών με κάποιες κοινωνικές δικλείδες ασφαλείας. Τότε, η συντριπτική πλειοψηφία των χωρών που συμμετείχαν στη διάσκεψη αυτή απείλησε να αποχωρήσει, γιατί δήλωσαν, ότι με αυτόν το τρόπο θα δημιουργούνταν κοινωνικός και περιβαλλοντικός αποκλεισμός των προϊόντων τους, που με την σειρά του θα οδηγούσε σε μείωση του εισοδήματος τους.
Συνεπώς, το πρόβλημα του περιβάλλοντος είναι πολύπλοκο και πολυσύνθετο. Έτσι, δεν πρέπει μα αντιμετωπίζεται κατά τρόπο μαυρόασπρο αλλά να ξεκινάει από το σεβασμό που εμείς οι ίδιοι έχουμε για τη φύση. Μια βόλτα στην Αθήνα είναι ικανή να σας πείσει, ποιο είναι το επίπεδο του σεβασμού αυτού, εδώ στην Ελλάδα.
